Merkezi olmayan uygulamalar (dapps) nedir?
Dapps (decentralized applications) merkezi olmayan uygulamalar için kullanılan bir kısaltmadır.
Merkezi olmayan uygulamalar herhangi bir yazılım dili ile yazılabilen frontend (önyüz) kısmı ve blockchain üzerinde çalışan, akıllı sözleşmelerden oluşan bir backend kısmından oluşur.
Merkeziyetsiz kripto para borsaları, şans oyunları, blockchain tabanlı oyunlar ve DeFi uygulamaları gibi birçok farklı dapp bulunuyor.
Merkezi olmayan uygulamaları; DappRadar, State of the DApps ve Dapp.com gibi siteler üzerinde inceleyebilirsiniz.
Merkezi olmayan uygulamaların merkezi uygulamalardan farkı
Merkezi olmayan uygulamalar, P2P ve merkezi olan ağlar üzerinde çalışan uygulamalara nazaran genellikle tamamen açık kaynak kodludur ve uygulama üzerinde yapılacak değişikliklere fikir birliği ile karar verilir.
Ayrıca ideal olarak uygulamanın bütün verilerinin halka açık merkezi olmayan bir blockchain’de tutulması bekleniyor.
Ancak her ne kadar merkezi olmayan uygulamalar için bir standart verilmiş olsa da birçok platformda çok farklı merkezi olmayan uygulamalar geliştiriliyor. Dolayısıyla merkezi olmayan uygulamaları tek bir kategoride tanımlamak güç.
Merkezi olmayan uygulamaların backend kısmının tamamen blockchain üzerinde çalışması gerekmiyor. Örneğin Blockchain Cuties gibi blockchain tabanlı oyunlarda genellikle varlıklar ERC 721 token’ler ile blockchain üzerinde temsil ediliyor. Varlıkların alım satım işlemleri de blockchain üzerinde gerçekleşiyor.
Oyunlar ve diğer uygulamaların büyük kısmı yine Unity gibi kategorisine göre popüler yazılımlar ile geliştiriliyor. Ancak finansal işlemler (token’ler), yönetim vb. önem arz eden işlemler blockchain aracılığı ile gerçekleştiriliyor.
Örneğin, oyunlardaki birçok işlev blockchain’den bağımsız olabilir. Ancak oyundaki varlıklar/itemler blockchain üzerinde bulunduğu için oyun merkezi olmaktan kurtuluyor. Kullanıcılar böylece sahip oldukları varlıklar üzerinde tam yetkiye sahip.
ERC-721 Standardı Nedir? Non-fungible (Benzersiz) Tokenler
Finans tabanlı merkezi olmayan uygulamalar yani DeFi uygulamaları ise merkezi olmayan uygulamalar arasında ön plana çıkan bir kategori. Merkeziyetsiz borsalar ve kredi verme & alma platformları işlem hacmi açısından önde gelen uygulamalar.
Blockchain üzerinde çalışan merkezi olmayan uygulamalara örnek olarak 1inch ve Uniswap verilebilir. Blockchain üzerinde çalışanların dışında TRON tarafından satın alınan BitTorrent gibi P2P ağların üzerinde çalışan uygulamalar da birer merkezi olmayan uygulamadır.
Bir uygulamanın blockchain üzerinde çalışması onun bir dapp sayılabilmesi için yeterli bir kriter değil. Uygulamaların tam anlamda bir dapp sayılabilmesi için aşağıdaki kriterleri sağlaması gerekiyor:
- Açık kaynak kodlu olma
- Uygulama verilerinin merkezi olmayan halka açık bir blockchain üzerinde tutulması
- Uygulamanın kripto bir token kullanması
- Token’lerin POW gibi herhangi bir algoritma ile üretilmesi
Bugün Ethereum, EOS ve TRON’un öncü olduğu dapp (merkezi olmayan uygulama) ekosistemi, piyasaya giren yeni protokoller ve merkezi olmayan uygulamalar ile her geçen gün hızla büyümeye devam ediyor.
Merkezi olmayan uygulamalar nasıl kullanılır? Dapp kullanımı
Adım 1 – Merkezi olmayan uygulamalar ile kullanabileceğiniz güvenli bir cüzdan seçin
Merkezi olmayan uygulamaların en önemli özelliği kullanıcıların kendi cüzdanları ile işlem yapmalarına imkan vermesi. Yani sahip olduğunuz kripto paraları başka kişilerin kontrol ettiği bir adrese göndermenize gerek yok.
Merkezi olmayan uygulamalar akıllı sözleşmeler ile çalıştığı için kripto paralarınızın ve diğer varlıklarınızın güvenliği için başka şahıs veya kurumlara güven duymanız gerekmiyor.
Sonuç olarak, merkezi olmayan uygulamaları kullanmak için ihtiyacınız olan şey merkezi olmayan uygulamalar ile kullanılabilen güvenli bir kripto para cüzdanı.
Ethereum tabanlı merkezi olmayan uygulamaları kullanmak için en popüler cüzdan MetaMask. Ancak, yüksek miktarda kripto para ile işlem yapıyorsanız MetaMask’i Ledger Nano X veya Ledger Nano S gibi bir donanım cüzdan ile kullanmak daha güvenli olacaktır.
MetaMask kurulumu ve donanım cüzdanlar ile ilgili aşağıdaki incelemelere göz atın:
Adım 2 – Merkezi olmayan uygulama (dapp) kullanımı
MetaMask gibi bir cüzdan kurduktan sonra istediğiniz merkezi olmayan uygulamayı kullanmaya başlayabilirsiniz.
Merkezi olmayan borsalar, DeFi uygulamaları ve blockchain oyunları listelerinde piyasadaki en popüler merkezi olmayan uygulamaları bulabilirsiniz.
Dapp’leri kullanmak için tarayıcınızda MetaMask aktif iken kullanmak istediğiniz uygulamaya gidebilirsiniz. En popüler merkezi olmayan borsalar olan 1inch ve Uniswap kullanımı ve oyunlar için aşağıdaki içeriklere göz atabilirsiniz:
