Merkeziyetsiz borsalar nedir? Merkezi olmayan borsaların sayısı gitgide artıyor. Peki merkeziyetsiz borsaların merkezi kripto para borsalarına göre avantaj ve dezavantajları nedir? Merkezi olmayan borsalar nasıl kullanılır? Bu rehberde bu gibi sorulara cevap bulabilirsiniz.
Son 1-2 yılda kripto paraların fiyatlarındaki büyük artış ekosisteme birçok yeni insanın dahil olmasını sağladı. Bu artış ile beraber kripto para borsalarının hacimlerinde de inanılmaz bir artış yaşandı ancak bu kadar yüksek bir ticaret hacminin neredeyse tamamen merkezi borsalar tarafından domine edilmesi hem ekosistem hem de yatırımcılar için büyük riskler doğuruyor.
Daha önce MtGox, Bitstamp, Bitfinex, Cryptopia ve Poloniex gibi birçok borsa hacklendi ve kullanıcılarının coin’lerini kaybetti.
Hızla büyüyen ekosistem ve merkezi borsaların yarattığı sorunlar, çoğunluğu Ethereum tabanlı olan ForkDelta, IDEX, Binance DEX, Airswap, Bisq ve Waves DEX gibi birçok merkeziyetsiz borsayı ve insanların üçüncü bir partiye ihtiyaç duymadan coin’lerini takas edebilmelerini sağlayan yenilikleri ön plana çıkardı.
Tabi ki merkezi olmayan borsaların da merkezi olanlara göre belirli dezavantajları mevcut. Bu yazıda merkezi ve merkezi olmayan borsaların farklı yönlerini ayrıca ERC20 tokenlerin Ethereum blok zincirinde takas edilebilmesine izin veren 0x protokolünü inceleyeceğiz.
Merkezi ve merkezi olmayan borsalar
Mevcut borsaları (fiat para><kripto para) ve (kripto para>< kripto para) şeklinde takasa izin veren iki kategoriye ayırabiliriz. Fiat para (itibari para, TL, USD) ile kripto para alabileceğimiz borsalara örnek olarak Coinbase ve Paribu, BtcTurk gibi çoğu Türk kripto para borsasını örnek olarak verebiliriz. Sadece kripto paralar ile işlem yapabildiğimiz borsalara da en popülerlerinden biri olan Binance borsasını örnek olarak gösterebiliriz.
Binance gibi borsalarda fiat (itibari) paralar kullanılmadığı için bunun yerine bu paraları kripto para şeklinde temsil eden stablecoin’ler (stabilcoin) kullanılıyor.
Stabilcoin’ler hakkında bir fikriniz yoksa piyasadaki bütün stabilcoin’leri açıklayan, stabilcoin’lerin çalışma şekillerini ve güvenilir olup olmadığını ele alan aşağıdaki yazıya göz atabilirsiniz:
Binance borsası’nın günlük işlem hacmine baktığımız da aslında merkezi olan bir borsanın riskli aynı zamanda kazançlı bir iş modeli olduğunu görülebilir ancak daha önceki örneklere dayanarak Btc-e, MtGox ve Poloniex gibi bu riski üstlenenlerin sadece borsalar değil aynı zamanda müşteriler de olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
Merkezi olmayan borsaların Ethereum blockchain’in getirdiği kısıtlamalardan kaynaklanan hız ve benzeri problemler nedeniyle şuan merkezi borsalar kripto paraların işlem hacminin büyük çoğunluğunu sahip durumda. Ancak ölçeklenebilirlik konusunda uygulanan yeni teknolojiler ile merkezi olmayan borsalar da teknik konularda merkezi borsalar ile yarışabilir düzeye geliyor.
Merkezi borsaların sorunları:
1- Hacklenmeye karşı zafiyet
2016 yılında bitfinex hacklendi ve o dönem ki değeri ile 72 milyon dolar eden 120.000 bitcoin çalındı. Bu olay bitcoin’in fiyatının %20 düşmesine neden oldu. Aynı şekilde merkezi borsalar kullanıcıların kripto paralarını kendi cüzdanlarında tuttuğu için hacker’lar için ciddi bir hedef haline geliyor ve bu tür saldırılar sonucunda büyük kayıplar oluşabiliyor.
2- Yönetim
İkinci bir neden merkezi borsaların yanlış yönetime tabi olması, Bitcoin tarihindeki en büyük hacklenme olan Mt.Gox vakasının ele alınışı ve sürecin bugüne kadar devam etmesi merkezi borsaların yönetim konusunda ne kadar sorunlu olduğunu gösteriyor.
3- Hacim
Merkezi borsalar aniden artan hacim karşısında yetersiz kalıyorlar ve birçok defa aksaklığa uğruyorlar, özellikle büyük borsalarda uzun süren aksaklıklar bazı coin’lerin fiyatlarında düşüşe neden oluyor ve yatırımcılar işlem yapamadığı için zarara uğruyor.
Bu durum Türk borsalarında da gözlenebilir. Ayrıca merkezi borsalar, şirket olarak kayıtlı oldukları ülkenin sektöre karşı politikalarından ve regülasyonlarından direkt olarak etkileniyorlar. Asya ve ABD’deki borsaların bu konuda yaşadığı sıkıntılar ve son olarak Binance’in Malta’ya taşınması bu konuyu her zaman gözler önüne serdi.
Merkezi olmayan borsaların farkı
Merkezi olmayan borsalar öncelikle kullanıcıların coin’lerini kendileri tutmadığı için daha yüksek bir güvenlik sağlıyor. Ayrıca borsadaki işlemler direkt Ethereum blockchain’i veya diğer blockchain’lerde gerçekleştiği için işlemler daha şeffaf ve güvenilir.
Her ne kadar yeni projelerin çoğu mevcut ve gelecek regülasyonları dikkate alarak projelerini şekillendiriyor olsa da merkezi olmayan borsalar temelde regülasyonlara bağımlı olmadan işleyebilir. Ayrıca işlemler blockchain üzerinde gerçekleştiği için ve takip edilebileceği için merkezi borsaların aksine merkezi olmayan borsalar şeffaflık konusunda öndeler.
Hangi merkeziyetsiz borsa kullanılmalı, coin & token alım satımı için merkezi olmayan borsalar
Piyasada birçok merkezi olmayan borsa var. Bunların çoğunluğu Ethereum tabanlı token’lerin alım satımı için geliştirilen borsalar. Ancak çoğu borsada işlem hacmi çok düşük olduğu için kullanılabilecek sadece birkaç merkeziyetsiz borsa ön plana çıkıyor.
Bunlardan ilki IDEX. Merkezi olmayan borsalar arasında işlem hacmi bakımından pazarın %50’den fazlasını domine eden IDEX, diğer borsalara göre hız ve işlem hacmi konusunda çok daha önde. IDEX’te alım satım yapmak için aşağıdaki rehbere göz atabilirsiniz:
Merkezi borsalar arasında piyasayı domine eden Binance, yakın zamanda kendi merkezi olmayan borsası Binance DEX’i mainnet’te piyasaya sürdü. Binance’in kendi blockchain’i olan Binance Chain’de cüzdan oluşturma, Binance DEX’in kullanımı ile ilgili aşağıdaki rehberi inceleyebilirsiniz:
Ethereum blockchain’i üzerinde şu an işlem hacmi düşük olsa da pek çok merkezi olmayan borsa mevcut. Bu borsalara Etherscan üzerinden inceleyebilir, ayrıca emir defterlerini karşılaştırabilirsiniz.
Çoğu merkezi olmayan borsada işlem hacmi ve hız bakımından merkezi borsalarda olduğu gibi düzenli olarak alım satım işlemi yapmak mümkün olmasa da bu borsaları kullanarak farklı alım satım fırsatlarını değerlendirebilirsiniz.
0x protokol nedir?
0x, ERC20 tokenlerinin Ethereum blok zinciri üzerinde işlem görmesini sağlayan açık, izinsiz bir protokoldür. 0x tokeni şuan protokol üzerinde yapılan işlem ücretlerinin ödenmesi için kullanılıyor ve protokol için tasarlanacak governance modeli de ileride token için önemli bir kullanım amacı olacak.
0x protokolünü kullanan merkezi olmayan borsaların sayısı her geçen gün artarken şu anda protokolü kullanan borsalardan DDEX ve Radar Relay en yüksek işlem hacmine sahip.
