İnternete bağlı kripto para cüzdanları sıcak cüzdan (hot wallet) olarak adlandırılırken, internete bağlı olmayan kripto para cüzdanları ise soğuk cüzdan (cold wallet) olarak adlandırılıyor.
Bilgisayarınıza veya telefonunuza kurduğunuz kendinize ait kripto para cüzdanları birer sıcak cüzdan (hot wallet) olarak çalışıyor.
Kripto para borsalarında bulunan kripto para adresleriniz ise sadece borsa tarafından sizin hesabınıza atanmış kripto para yatırma adresleri.
Adreslerin özel anahtarı (private key) kripto para borsasında bulunduğu için hesabınızdaki kripto paraların tüm kontrolü kripto para borsasına ait.
Donanım cüzdanlar, kağıt cüzdanlar, USB bellekler ve internetle bağlantısı tamamen kesilmiş bilgisayarlar ise birer soğuk cüzdan çözümü olarak karşımıza çıkıyor.
Peki soğuk cüzdan nedir? Soğuk cüzdan nasıl çalışır?
Soğuk cüzdan denilince öncelikle akla kağıt cüzdanlar ve donanım cüzdanlar geliyor. Bu iki cüzdan türü hem güvenlik hem de işlevsellik açısından birbirinden büyük ölçüde ayrılıyor.
Bu rehberde kağıt ve donanım cüzdanlar ile ilgili ayrıntılı bilgiler bulabilir ve nasıl soğuk cüzdan alabileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Kağıt cüzdanlar
Örnek olarak aşağıda Bitcoin Cash için oluşturulmuş bir kağıt cüzdan görebilirsiniz. Sağ kısımda halka açık anahtar, sol kısımda ise özel anahtar (private key) bulunuyor.
Aşağıda ise bir Ethereum kağıt cüzdan bulunuyor. Kağıt cüzdanda aşağıda görebileceğiniz gibi halka açık anahtar, özel anahtar ve ayrıca bu anahtarların QR kod formatı bulunuyor.
Kağıt cüzdan oluşturmak için Bitaddress ve bitcoinpaperwallet gibi siteleri kullanabilirsiniz.
Ancak kağıt cüzdan oluşturmak için kullanacağınız sitenin güvenilir olduğundan emin olmanız gerekiyor.
Kağıt cüzdan oluşturmak oldukça kolay. Ancak kağıt cüzdanlar ile ilgili hem güvenlik hem de işlevsellik açısından çeşitli sorunlar bulunuyor.
Peki kağıt cüzdanların dezavantajlı yönleri nedir?
Kağıt cüzdan mı donanım cüzdan mı? Kağıt cüzdanların dezavantajları
Örneğin Bitcoin için bir kağıt cüzdan oluşturup daha sonra bu kağıdı yazıcıdan çıkartıp güvenli bir şekilde saklayabilirsiniz.
Kağıt cüzdanda sizin için oluşturulan bir Bitcoin adresi ve Bitcoin’leri harcamak için gerekli olan ve kimse ile paylaşmamanız gereken bir özel anahtar (private key) bulunuyor.
Kağıt üzerindeki Bitcoin adresinizi veya adresin QR kodunu kullanarak adresinize kripto para borsalarından veya kullandığınız başka cüzdanlardan Bitcoin aktarabilirsiniz.
Adres bilginiz ile adresinize gelen transferleri ve Bitcoin bakiyenizi Blockchain.com ve BTC.com gibi blockchain tarayıcılarından kontrol edebilirsiniz.
Peki adresinizde bulunan Bitcoin’i nasıl harcayacaksınız? Yani başka bir adrese nasıl kripto para transfer edeceksiniz?
Bunun için özel anahtarınızı bir Bitcoin cüzdanına aktarmanız yani ”import” etmeniz gerekiyor.
Bu durumda özel anahtarı internete bağlı olan masaüstü veya mobil bir kripto para cüzdanına aktardığınız için kağıt cüzdanınız ”soğuk cüzdan” özelliğini yitirmiş oluyor.
Kısacası kağıt cüzdan bir adreste uzun vadeli kripto para tutmak için uygun bir yöntem. Ancak güvenli ve çevrimdışı şekilde transfer yapmanız mümkün olmadığı için kağıt cüzdanların herhangi bir işlevselliği bulunmuyor.
Donanım cüzdanlar ise hem özel anahtarınızı cihaz içerisinde güvenli bir şekilde saklıyor hem de kripto para transferi yapmanıza imkan sağlıyor.
Donanım kripto para cüzdanları USB büyüklüğünde fiziksel bir ”cihaz” olduğu için donanım cüzdan olarak adlandırılıyor.
Donanım cüzdanların içerisinde özel bir çip bulunuyor. Cüzdanınızı kurduktan sonra oluşturulan özel anahtar bu çip içerisinde tutuluyor ve dış ortamdan izole ediliyor.
Ledger Nano X ve Ledger Nano S Plus gibi donanım cüzdanlar, Secure Element olarak bilinen ve kredi kartlarında kullanılan daha güvenli bir çip kullanıyor.
Trezor gibi donanım cüzdanlarda ise MCU olarak bilinen ve fiziksel saldırılara karşı savunmasız olan bir çip kullanılıyor.
Bu tür çipler daha çok TV kumandası gibi elektronik cihazlarda kullanılıyor.
Bu nedenle örneğin Trezor cüzdanlar üzerinde fiziksel işlemler yaparak özel anahtarı elde etmek mümkün.
Ancak Ledger cüzdanlarda cihaza fiziksel erişimi olan birinin bile özel anahtarı ele geçirmesi mümkün değil.
Donanım cüzdanların avantajları – Neden donanım cüzdan kullanmalısınız?
Ledger gibi donanım cüzdanların kağıt cüzdanlar ve diğer kripto para cüzdanları karşısında çeşitli avantajları bulunuyor.
Ledger cüzdan ile kripto para adreslerinizi tamamen offline (çevrimdışı) şekilde oluşturabilirsiniz. Bu şekilde bilgisayar ve telefon gibi internete bağlı cihazlarda hiçbir iz bırakmamış olursunuz.
Özel anahtarlarınız tamamen offline (çevrimdışı) şekilde üretildiğinden gerçek anlamda bir soğuk cüzdan oluşturmuş olursunuz.
Kağıt cüzdanlar ise genellikle çeşitli internet siteleri aracılığı ile üretiliyor. Adres ve özel anahtarınızı internete bağlı bir cihazda ürettiğiniz için kağıt cüzdanlar gerçek anlamda bir soğuk cüzdan değil.
Örneğin Ledger cüzdanlarda 24 kelimeden oluşan kurtarma anahtarınız (seed phrase) sadece cihazı kurarken gösteriliyor. Kurulum aşamasında bu anahtarı bir kağıt üzerine kaydetmeniz gerekiyor.
Donanım cüzdanınızda herhangi bir kripto parayı kurduğunuzda ise özel anahtarınız bu 24 kelimelik anahtardan türetiliyor.
Dolayısıyla sadece 24 kelimeden oluşan anahtarınız ile Bitcoin dahil yüzlerce farklı kripto parayı kontrol edebilirsiniz.
Ledger cüzdanlarda ayrıca aşağıdaki şekilde bir PIN kodu belirliyorsunuz ve cihazı açmak için bu PIN kodu gerekiyor.
Peki Ledger cüzdanınız kaybolursa ya da çalınırsa ne olur? Kripto paralarınız kaybolur mu?
24 kelimeden oluşan kurtarma anahtarınızı güvenli bir şekilde sakladığınız ve kaybetmediğiniz sürece kripto paralarınıza hiç bir şey olmaz.
Kripto para adreslerinize gelen transferler ve sizin başka adreslere yaptığınız transferler blockchain üzerinde kaydediliyor.
Yani sizin ne kadar Bitcoin’e sahip olduğunuz bilgisi blockchain üzerinde bulunuyor.
Sahip olduğunuz Bitcoin’i harcamak için tek gerekli olan şey ise adresinizin özel anahtarı ya da özel anahtarın türetildiği kurtarma anahtarı (seed phrase).
Donanım cüzdanınızda çip içerisinde bulunan özel anahtarlar adreslerinizde bulunan kripto parayı harcamanızı sağlıyor.
Dolayısıyla donanım cüzdanınız aslında sadece özel anahtarınızı depolayan ve sizin transfer işlemleri yapmanızı sağlayan bir cihaz.
24 kelimeden oluşan anahtarınızı bir kağıt üzerine yazıp sakladığınız için donanım cüzdan da bir bakıma kağıt cüzdan gibi çalışıyor.
Ancak kağıt cüzdan ve donanım cüzdan arasında iki önemli fark bulunuyor.
Birincisi özel anahtarınız donanım cüzdanda bulunan çip içerisinde tamamen çevrimdışı şekilde üretiliyor. Dolayısıyla özel anahtarı online ortamlarda iz bırakmadan tamamen güvenli bir şekilde oluşturuyorsunuz.
İkincisi ise donanım cüzdanınız özel anahtarı çip içerisinde muhafaza ederek ve dışarı yansıtmayarak güvenli bir şekilde kripto para transferleri yapmanızı sağlıyor.
Transfer işlemleri yapmak için Ledger cüzdanınızı kablo veya bluetooth ile bilgisayara veya telefonunuza bağlamanız gerekiyor.
Daha sonra bilgisayarınıza veya telefonunuza kurduğunuz Ledger Live uygulaması ile donanım cüzdanınızdaki bakiyeleri görebilir ve transfer yapabilirsiniz.
Herhangi bir transfer işlemi yapmak istediğinizde transfer bilgisi çip içerisinde özel anahtarınız ile imzalanıyor ve dışarı sadece imzalanmış transfer bilgisi veriliyor.
Daha sonra imzalanmış transfer bilgisi ise yeni bloğa eklenmek üzere blockchain ağında yayımlanıyor. Özel anahtarınız ise hiçbir zaman dışarı yansıtılmıyor.
Bu açıdan donanım cüzdanlar özel anahtarınızı izole bir şekilde saklayan ve güvenli bir şekilde transfer yapmanızı sağlayan cihazlar.
Ledger kapanırsa ne olur? Donanım cüzdan üreten firma kapanırsa ne olur?
Ledger veya başka bir firma kapanırsa kripto paralarınıza hiçbir şey olmaz. Kripto paralarınız donanım cüzdan içerisinde bulunmuyor.
Donanım cüzdanlar sadece özel anahtarınızı güvenli bir şekilde saklayan ve bu anahtarlar ile kripto para transferi yapmanızı sağlayan cihazlar.
Dolayısıyla özel anahtarların türetildiği 12 veya 24 kelimeden oluşan kurtarma anahtarınıza (seed phrase) sahip olduğunuz sürece bütün kripto paralarınıza erişebilirsiniz.
Kripto paralarınızı başka bir adrese transfer etmek için kelimelerden oluşan anahtarınızı Electrum, MyEtherWallet ve diğer birçok kripto para cüzdanına aktarabilirsiniz.
Ya da Mnemonic Code Converter gibi araçları kullanarak kelimelerden oluşan anahtarınızdan bütün kripto para adreslerinize ve bu adreslerin özel anahtarına ulaşabilirsiniz.
Daha sonra bu özel anahtarları yine istediğiniz kripto para cüzdanlarına import edebilir ve kripto paralarınıza erişebilirsiniz.
Bu gibi istisna durumlar hariç 12 veya 24 kelimeden oluşan kurtarma anahtarınızı cihaz haricinde hiçbir yerde girmemelisiniz.
Kurtarma anahtarınız sadece cihaz kurulumu aşamasında üretilip size gösteriliyor ve daha sonra butonlar ile tek tek seçerek onaylamanız gerekiyor.
Bu aşamadan sonra kağıt üzerine kaydettiğiniz kelimelerden oluşan anahtarınızı hiçbir yere girmemeli ve kimseyle paylaşmamalısınız.
Soğuk cüzdan nasıl alınır?
Piyasadaki en büyük iki donanım cüzdan üreticisi Ledger ve Trezor.
Ledger ve Trezor’un piyasaya sürdüğü dört farklı donanım kripto para cüzdanı modeli bulunuyor:
Ledger Nano X: 2327 TL (kargo ücretsiz)
Ledger Nano S Plus: 1270 TL (+301,51 TL kargo ücreti)
Trezor Model T: 249 EUR (+21 EUR kargo ücreti)
Trezor One: 69 EUR (+21 EUR kargo ücreti)
Ledger ve Trezor donanım cüzdanları yukarıdaki linklere tıklayarak doğrudan resmi siteleri üzerinden satın alabilirsiniz.
Soğuk cüzdan fiyatları gümrük vergisini kapsamıyor. Ledger Nano X’te kargo ücreti bulunmazken diğer ürünlerdeki güncel kargo ücretleri yukarıdaki şekilde.
Hem Ledger hem de Trezor cüzdanlar Avrupa Birliği ülkelerinden geldiği için ürün fiyatları üzerinden %18 gümrük vergisi alınıyor.
Fiyat, özellikler ve desteklenen coin’ler açısından değerlendirdiğimizde alınabilecek en iyi donanım cüzdan Ledger Nano X olarak öne çıkıyor.
Eski modeller olan Ledger Nano S ve Trezor One’da ise desteklenmeyen önemli kripto paralar ve kapasite sorunları gibi çeşitli problemler bulunuyor.
Nano S’in yerini alan Ledger Nano S Plus’ta ise bluetooth özelliği bulunmuyor.
Dolayısıyla Ledger Nano S Plus‘ı sadece Android telefonlara kablo (Ledger OTG kit) kullanarak bağlamak mümkün.
Donanım cüzdanlar ile ilgili daha ayrıntılı bilgi ve inceleme için aşağıdaki içeriklere göz atabilirsiniz:
Soğuk cüzdanlar ile ilgili her türlü soru ve yorumlarınızı aşağıda paylaşabilirsiniz. İçeriği faydalı bulduysanız Facebook ve Twitter üzerinde paylaşmayı unutmayın.
